Yeşil ekonomi dediğimiz kavram, aslında bir bütünün parçası felsefesiyle hizmet verenlerin doğrudan uyumlanabileceği, dışarıda kalanların ise toplumda farkındalık yaratıldıkça tüketici tercihlerinin değişmesi ile pazar kayıplarının yaşanacağı bir ekonomik düzeni işaret eder. Tüketici tercihlerine bakıldığında ise devreye karbon ayak izi girer. Peki, karbon ayak izini küçültmek için neler yapılabilir?
Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın uygulanmaya başlanacağının kesinleşmesiyle yeşil ekonomi konusu daha da önem kazandı. Yeşil ekonominin çıkış noktasını, küresel ısınmanın dünyayı felakete doğru götüreceği gerçeği oluşturur. Üretimde ve tüketimde fosil yakıt kullanımı, karbon salınımının artması, sürdürülebilir bir yeni düzene ihtiyaç olduğunu gösterir. Sürdürülebilirliğin ana felsefesi ise gelecek nesillerin refahından eksiltmeden toplumların şimdiki refahını artırabilmesidir. Bu da ancak üretim yaparken kendini, çevresinin ayrılmaz bir parçası olarak gören bütüncül yaklaşıma sahip bir üretim modeli ile olabilir. O halde yeşil ekonomi dediğimiz kavram, aslında bir bütünün parçası felsefesiyle hizmet verenlerin doğrudan uyumlanabileceği, dışarıda kalanların ise toplumda farkındalık yaratıldıkça tüketici tercihlerinin değişmesi ile pazar kayıplarının yaşanacağı bir ekonomik düzeni işaret eder. Tüketici tercihlerine bakıldığında, tüketiciler için seçim kriterinin ne olabileceğini sorulurken, devreye karbon ayak izi girer.
Karbon ayak izi nedir?
En yalın haliyle karbon ayak izi, kişilerin ulaşım ve ısınma gibi ihtiyaçları nedeniyle yaptıkları enerji tüketimi ve satın aldıkları ürünlerin üretim sürecinden kaynaklanan karbon salınımının düzeyinin ölçülmesi için kullanılan terimdir. Karbon ayak izi; kişilerin kendi tüketimlerine bağlı olarak tükettikleri elektriğin, yakıta bağlı tüketilen fosil yakıtların yaratmış olduğu karbon emisyonlarının ve kişilerin kullandıkları ürünlerin tüm yaşam döngüsünde, imalatından en son bozunumlarına kadar olan süreçteki dolaylı karbon emisyonlarının ölçüsüdür. Karbon ayak izi, birincil-doğrudan ve ikincil-dolaylı olarak ikiye ayrılır. Kişilerin kendi tüketimlerinden kaynaklanan kısmı birincil ve kullandıkları ürünlerden kaynaklanan kısmı da ikincil karbon ayak izidir.
Neler yapılabilir?
Bireysel olarak karbon ayak izini küçültmek için yapılabilecekler; kullanılan ev eşyalarında enerji verimliliği sağlanması, konut, okul, hastane ve iş yerlerinde ısı yalıtımı yaptırılması, geri dönüşüm yapılması, yenilenebilir enerji kullanan ve geri dönüşüm yapan karbon salınımı düşük ürünlerin tercih edilmesi, ağaç dikme kampanyalarına destek verilmesi ve ulaşımda paylaşım modeliyle araçların ortaklaşa kullanılması, toplu taşıma tercih edilmesi sayılabilir.
Firmalar içinse yeşil enerji kullanımına geçilmesi, bu yönde altyapı oluşturacak projelere kaynak aktarılması, tedarik zincirinde uzun yol yapacak değil, en az yakıt tüketimiyle en yakından gelen ürünün tercih edilmesi, ofise gelmeden evden çalışabilecek personelin kalıcı olarak bu sisteme geçirilmesi gibi uygulamalar en basit ve en hızlı çözümlerdir.
En fazla karbon salınımı yapan ülkeler
Diğer yandan sanayileşme ve küreselleşmenin karbon salınımını artırıcı etkisi sabittir; ancak dijitalleşmenin karbon salınımını azaltıcı yönde etkisi olasıdır. Örneğin Covid-19 salgını sürecinde yaşamış olduğumuz karantinada uzaktan eğitimlerin, online alışverişin ve online toplantıların yaygınlaşması fosil yakıt kullanımını düşürücü etki yaparak hava kirliliği ile ünlü şehirlerde havanın gözle görülür derecede temizlenmesine yol açtı.
Global Carbon Atlas 2019 yılı verilerine göre dünya toplam karbon salınımı 36,441 MtCO2 iken; en fazla karbon salınımı yapan ülkeler sıralamasında Türkiye 405 MtCO2 pay ile 16’ncı sırada, Çin 10,175 MtCO2 ile ilk sırada, ABD 5,285 MtCO2 ile ikinci sırada ve Hindistan 2,616 MtCO2 ile üçüncü sırada yer alıyorlar. Bu sıralama, karbon ayak izi mücadelesinde somut adımları hangi ülkelerin ivedilikle atması gerektiğini gösteriyor.
