İngilizce “yıldırma” olarak bilinen “mobbing” kavramı, “mob” kökünden gelmektedir. “Mob” sözcüğü, İngilizce’de yasal olmayan bir şekilde saldırma, topluca baskı uygulama, rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına gelmektedir. İş yerinde mobbing, çoğu çalışanın psikolojisini ve performansını olumsuz etkileyen bir durumdur. Aşağılama, alay etme, damgalama, dışlama ve kariyerinin gelişimini engelleme mobbingi anlatan en temel davranışlardır.
Mobbing alanında elde edilen sınırlı veriler, hem AB’de hem de Avrupa’da mobbingin sıra dışı bir durum olmadığını göstermiştir. ABD’de yaklaşık olarak 6 çalışandan birinin iş yerinde yıldırma mağduru olduğu dikkat çekmektedir. ABD’de kamu çalışanlarını kapsayan farklı bir araştırmada, kadın çalışanların yüzde 42’sinin, erkek çalışanların ise yüzde 15’inin son iki yılda iş yerinde duygusal şiddete maruz kaldığı, İsveç’te ise intiharların yüzde 15’inin mobbing kaynaklı olduğu belirtilmektedir.
İnsan yaşamında uzun bir zaman dilimini kapsayan çalışma hayatını düşündüğümüzde, mobbinge maruz kalan kişinin hem ruhsal hem de fiziksel sağlığının bozulduğunu, özel yaşamına da bu huzursuzluğun yansıdığını biz uzmanlar danışanlarımızda sıkça görürüz. Mobbing açık, doğrudan, gizli ya da dolaylı bir şekilde, genellikle meslektaşlar arasında, çalışanların üstleri veya astları arasında olabilir.
Temel kişilik özellikleri
Mobbing uygulayan kişilerin aşırı denetleyici, kaygılı ve sinirli, daima güçlü olma isteği içinde olan ve hileli eylemlere kolaylıkla başvuran kişiler olduğu belirtilmektedir. Kendilerini diğer insanlardan üstün gören yani narsist bir kişiliğe sahip oldukları, zaman zaman toplumsal ilişkileri zayıf, korktuğu kişileri denetim altında tutmak için güç kullanmayı seven tutum ve davranış sergiledikleri ifade edilir. Tehdit altında hissettiklerinde yalnızca kendilerini düşünmeleri, kendi kurallarını iş yerinin kuralları haline getirmeye çalışmaları, bunun içinde baskı ve şiddet uyguladıkları, korku yaratarak egemenlik kurdukları görülür. Bununla birlikte ön yargılı düşünceleri, duygusal tepkiler vermeleri ve mobbing uyguladıkları bireylerin sahip olduğu etnik, dinsel vs. özelliklerini yıldırma için kolaylıkla sergiledikleri görülür.
Yaşlı çalışanlar daha fazla mobbing kurbanı
Mobbing mağduru olan kişilerin yapılan araştırmalarda, sıklıkla zeki, becerikli, yaratıcı fikirleri olan, esnek düşünebilen, başarılı ve başarıyı hedefleyen, dürüst, güvenilir, iletişim becerisi yüksek kişiler olduğunu gösterir. Bununla birlikte işlerini benimseyerek yapan, meslek etiği ilke ve kurallarına hassasiyet gösteren kişiler olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışanların, sıklıkla yöneticilerden daha fazla mobbinge maruz kaldıkları görülür. Yaşlı çalışanların gençlere göre daha fazla mobbing kurbanı olmaları dikkat çeker.
Peki, mobbinge uğrayan kişi neler yapmalı?
Bunun için yasal yollara nasıl başvurmanız gerektiği ile ilgili internet ortamında ulaşabileceğiniz pek çok kaynak olduğunu ve buralardan faydalanmanızı öneririm. Bunun dışında sizlere, kişisel gelişiminizle ilgili şu önerilerde bulunmak isterim:
1. Öncelikle kendi kişisel sınırlarınızı korumayı öğrenin. Kişisel sınırları korumanın ilk şartı “hayır” demeyi öğrenmektir. Hoşunuza gitmeyen durumlar karşısında ya da istemediğiniz şeylere zorlandığınızda, karşınızdaki kişiye bunu yapmak istemediğinizi açık bir iletişim dili kullanarak ve cesaretinizi toplayarak söyleme becerisi geliştirin.
2. Size yapılan sözlü saldırılar karşısında, gereken tepkiyi etkin bir şekilde verin. Etkin tepki verebilmek için, öncelikle stresinizi iyi yönetmeniz gerekir. Size sözel bir saldırı yapıldığında strese girmeniz ve moralinizin bozulması çok doğaldır. Böyle bir durumda stresinizi kontrol edemezseniz ya donup kalır cevap veremezsiniz ya söylenen sözler sizi çökertir ya da tepkisel bir şekilde cevap verir ve sizi daha da zora sokacak durumlarla karşı karşıya gelebilirsiniz.
3. Özgüvenizi güçlendirin. Özgüveni yüksek bir insan olursanız, baskıcı ve manipülatif insanların hedefi olma ihtimaliniz düşer. Narsist kişilik örüntüsüne sahip kişiler mobbing uygulamalarını, boyun eğici ve özgüveni düşük olan insanlar üzerinde yaparlar. Eğer özgüveninizin düşük olduğunu düşünüyorsanız, bunun için destek almanızı ve bu konuyla ilgili okumalar yapmanızı öneririm.
