GIDA ENFLASYONUNA TANZİM SATIŞ AYARI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ocak ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ocak ayında yıllık yüzde 20,35 seviyesinde Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ise yüzde 32,93 seviyesinde gerçekleşti.
Enflasyonun kompozisyonuna baktığımızda, fiyat artışlarından en çok etkilenen kalem gıda fiyatları oldu. TÜİK verilerine göre gıda fiyatları son bir yılda yüzde 30 yükseldi. Oysaki BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) açıkladığı küresel gıda fiyatları ise yüzde 7 düştü. Yani dünyada gıda fiyatları azalırken Türkiye’de bu fiyatlar arttı. Bu artışın temel nedenleri arasında artan girdi fiyatları, iklim değişikliği ve buna bağlı olarak tarımsal üretimin azalması sayılabilir. Bunlara ilave olarak, üretimdeki düşüşün yanı sıra dövizdeki kur dalgalanmalarına bağlı olarak ihracatın cazip hale gelmesi, gıda fiyatlarındaki artışın nedenleri arasındadır. Bu koşullar geçerliyken, gıda fiyatlarının düşmesi enflasyonu da aşağı çekeceği için gıda fiyatlarını azaltmanın yolları aranır.
ÜFE’nin Azalması TÜFE’yi Etkiler
Enflasyonda asıl önemli olan ÜFE olmakla birlikte, ÜFE’nin azalması ilerleyen dönemde TÜFE’nin azalmasına sebep olacaktır. Çekirdek enflasyonun en önemli unsurlarından biri olan gıda fiyatları genellikle iklim ve mevsimsel koşullardan etkilenir. Bunun yanı sıra ulaştırma maliyetleri de gıda fiyatlarını arttıran sebeplerden biridir. Türkiye’deki yük taşımacılığı çoğunlukla kara yolu taşımacılığıyla yapıldığı ve bu taşımacılık modu maliyetli olduğu için tarladan çıkan ürün pazara gelene kadar fiyatı artar. Ayrıca ürün pazara ulaşana kadar geçtiği aşamalar fiyat artışını tetikler.
Tanzim Satış Yerlerinin Kurulması
Mevcut konjonktür ışığında çözüm, daha önce de uygulanmış olan Tanzim Satış Yerlerinin kurulmasıdır. Tanzim Satış Yerlerinde, sebze ve meyve daha ucuz fiyattan satılır. Tanzim satışlar gıda fiyatlarında bir düşüşe sebep olacaktır. Şubat ayındaki enflasyonda bu düşüşü tam olarak hissetmesek de, Mart ayından itibaren, gıda enflasyonu düşecek bu da enflasyonu bir miktar aşağı çekecektir; fakat tanzim satışların etkilerinin kısa vadeli olmaması için bazı ilave uygulamalara da yer verilmelidir. İlk olarak bölgesel, sonrasında da ülke bazında tarım planlamaları yapılmalıdır ve bu planlamalar doğrultusunda sektörler içi içe olunmalıdır. Gıda fiyatlarının düşmesi için ulaştırma maliyetleri düşürülmeli, bunun için komisyoncu yapısı tam rekabet haline dönüştürülmelidir. Dijital tarım yeniliklerin takip edilmesi, özellikle mevsimsel etkilerden arındırılması için modern seracılık ve tarımsal faaliyetlere geçişin yapılması, altyapı çalışmalarının düzenlenmesi gerekir. Çiftçinin bilinçlendirilmesi dâhil olmak üzere, tarıma olan kamu teşvikleri arttırılmalıdır.
Özetle; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve Türkiye ekonomisinin birinci derecede mücadele ettiği enflasyon konusunun çözümünde, gıda enflasyonu kritik rol oynar. Gıda fiyatlarının düşürülmesinde tanzim satış yerleri uygulaması olumlu sonuçlar yaratsa da eş zamanlı olarak, tarımsal üretimin artırılması sorunun çözümünü hızlandırarak uzun vadede enflasyonla olan mücadelenin kazanılmasına sebep olacaktır.
